Prelegenci:
Prof. dr hab. n. med. Janusz Gumprecht z Katedry i Kliniki Chorób Wewnętrznych, Diabetologii i Nefrologii Śląskiego Uniwersytetu Medycznego
Dr hab. n. med. Katarzyna Cyganek z Katedry i Kliniki Chorób Metabolicznych Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie
Ruch i zbilansowana, zdrowa dieta o fundamenty walki o szczupłą sylwetkę. Aktywność fizyczna ma korzystny wpływ na profil lipidowy diabetyka, zwiększa stężenie „dobrego” cholesterolu oraz zmniejsza stężenie „złego”.
Wśród głównych korzyści z aktywności fizycznej u osób chorujących na cukrzycę wymienić można:
Aktywność fizyczna jako element leczenia w cukrzycy typu 2.
Istotnym elementem leczenia cukrzycy typu 2, której często towarzyszy nadwaga lub otyłość, jest zmniejszenie poziomu tkanki tłuszczowej i utrzymanie prawidłowej masy ciała. Tego typu leczenie niefarmakologiczne, polegające na połączeniu aktywności fizycznej z odpowiednią dietą, wprowadza się, gdy stężenie glukozy nie jest na tyle wysokie, że konieczne jest podawanie insuliny lub farmakoterapia. Wysiłek fizyczny zalecany jest również w zaawansowanej cukrzycy typu 2, której leczenie opiera się na przyjmowaniu leków.
Najlepszy rodzaj aktywności fizycznej dla osób chorujących na cukrzycę
Najlepszy wybór to ćwiczenia oparte na modelu tlenowym - aerobowe (cardio) o umiarkowanej intensywności: „rytmiczne, powtarzalne i ciągłe ruchy tej samej dużej grupy mięśni przez co najmniej 10 minut.”[1] Przy takim wysiłku ruch powodowany jest przez pracę mięśni, a glukoza spalana jest przy udziale tlenu. Prowadzi to do obniżenia poziomu glukozy we krwi, a po zakończonych ćwiczeniach nawet do kilkunastu godzin organizm jest wrażliwszy na insulinę. Aktywnością fizyczną, jaką najczęściej powinny wybierać osoby chorujące na cukrzycę typu 2, jest „nordic walking”. Zalecana jest ona dla osób otyłych w różnym wieku, także osób starszych. Wśród bezpiecznych aktywności wymienić można również spacer, szybki marsz lub umiarkowany bieg lub taniec. Można także wybrać się na rowerową wycieczkę, pływalnię, skorzystać z aerobicu wodnego, zagrać w koszykówkę lub siatkówkę. Ruszać się najlepiej każdego dnia, minimum 5 razy w tygodniu, dbając o odpowiednią intensywność ćwiczeń, która nie powinna prowadzić do zadyszki. Unikać należy treningów o wysokiej intensywności, interwałowych typu „tabata”.
Trening oporowy, oparty na wysiłku beztlenowym, taki jak podnoszenie ciężarów, może być uprawiany wyłącznie przez osoby z prawidłowo wyrównaną cukrzycą. Brak przeciwskazań do tego rodzaju aktywności musi być potwierdzony przez lekarza, ponieważ są to ćwiczenia powodujące wzrost glikemii oraz wyższe stężenie glukozy po zakończonym wysiłku.
Aktywność fizyczna powinna być zawsze skonsultowana z lekarzem oraz dobrana indywidualnie, w zależności od stanu zdrowia, wydolności organizmu oraz typu cukrzycy. Trzeba także pamiętać o predyspozycjach oraz upodobaniach, dzięki którym ćwiczenia sprawiają przyjemność oraz motywują do regularności.
Jak ćwiczeń unikać przy powikłaniach cukrzycy?
Diabetycy cierpiący na zaburzenia czucia w stopach nie powinni biegać. Dla osób z retinopatią cukrzycową nie zaleca się ćwiczeń z podskokami, wymagających natężania mięśni, wykonywanych w skłonie oraz z wstrzymywaniem oddechu. Pewnych rodzajów aktywności należy unikać nawet przy niewielkich powikłaniach, dlatego przed ich rozpoczęciem powinno się poradzić lekarza.
[1] Prof. Dr hab. Med. Józef Drzewoski, Podręczny leksykon diabetologiczny, Termedia Wydawnictwa Medyczne, Poznań 2010, str. 223.
Piśmiennictwo:
Jak utrzymać cukrzycę w garści? Stosując się do kilku zasad:
1. Wybieraj produkty o niskim Indeksie Glikemicznym, unikaj produktów o wysokim IG.
2. Postaraj się uprawiać minimum 30 minut aktywności dziennie. Nie zapomnij, aby skonsultować ją ze swoim lekarzem!
3. Zadbaj, aby w Twoim jadłospisie było jak najwięcej surowych warzyw (mają wówczas najniższy IG). Jeśli je gotujesz, to al dente.
4. Zrezygnuj z panierek oraz sosów.
5. Mięso gotuj lub piecz (zamiast smażenia).
6. Unikaj alkoholu.
7. Unikaj słodyczy - podnoszą poziom glukozy we krwi.
8. Pamiętaj o systematycznym badaniu poziomu glukozy
9. Nie zapominaj, że z cukrzycą wiąże się wiele możliwych powikłań, jak stopa cukrzycowa, uszkodzenie nerek i wzroku oraz zaburzenie układu krążenia mogące prowadzić do udarów i zawałów.
Jak wybrać odpowiedni glukometr?
Przy wyborze glukometru należy kierować się indywidualnymi potrzebami. W przypadku słabego wzroku warto wybrać taki, który będzie miał duży wyświetlacz oraz wyraźnie widoczne cyfry. Urządzenie powinno mieć duże przyciski oraz wygodnie układać się w dłoni. Należy zwrócić uwagę na obsługę – powinna być prosta, a dodatkowe funkcje mają ułatwiać korzystanie z glukometru. Użytkownicy aplikacji mogą wybrać urządzenie z funkcją Bluetooth, pozwalającą na przesyłanie wyników badań i dzielenia się nimi z lekarzem np. pocztą e-mail.
Kilka niezbędnych informacji o paskach testowych:
– paski testowe są jednorazowego użytku, dedykowane do konkretnego glukometru
- należy pilnować ich terminu ważności
– muszą być przechowywane w oryginalnym, szczelnie zamkniętym opakowaniu
- nie wolno narażać ich na zbyt wysokie lub zbyt niskie temperatury oraz bezpośrednie światło słoneczne
– po użyciu stanowią materiał skażony
Co musisz wiedzieć o nakłuwaczu?
– nakłuwacz to urządzenie automatyczne służące do nakłucia palca w celu pobrania próbki krwi
– z nakłuwaczem współpracują konkretne, dedykowanie do niego lancety
– umożliwia regulację głębokości nakłucia (w zależności od grubości skóry badanego)
- służy do wielokrotnego, osobistego użytku
Nakłuwanie opuszki palca bez wykorzystania nakłuwacza, czyli samą igłą, nie jest bezpieczne (grozi zbyt głębokim nakłuciem). Nakłuwacz, poza umożliwieniem regulacji głębokości nakłucia, pozwala na zmniejszenie ryzyka związanego z zanieczyszczeniem ostrza. Dzięki temu otrzymanie kropki krwi niezbędnej do badania glikemii wiąże się z większym komfortem.
Wymiana jednorazowego lancetu:
Lancet jest przeznaczony do jednorazowego użytku. Nie wolno go sterylizować. Ostrze już po jednym nakłuciu ulega zużyciu, nosząc pod powiększeniem ślady wyraźnego odkształcenia.
Każdorazowa wymiana lancetu gwarantuje:
- mniej bolesne i łatwiejsze nakłucie
- mniejsze ryzyko zakażenia dzięki korzystaniu ze sterylnego, zabezpieczonego oryginalnym opakowaniem lancetu
- bardziej wiarygodny wynik badania
Co jest niezbędne do wykonania badania glikemii?
– glukometr
- nakłuwacz
- lancet dedykowany do konkretnego nakłuwacza
– paski testowe dedykowane do używanego glukometru
– źródło bieżącej wody
– chusteczki higieniczne lub papierowy ręcznik
– jednorazowe gaziki
– pojemnik na skażony materiał
– dzienniczek samokontroli
Nie należy nikomu pożyczać zestawu do pomiaru glikemii. Badanie przeprowadza się w bezpośrednim kontakcie z krwią, co grozi przenoszeniem groźnych chorób.
Jak przygotować się do badania poziomu glukozy?
Do badania potrzebny jest opisany wyżej zestaw. Pomiary powinny być wykonywane zgodnie z zaleceniem lekarza bądź edukatora ds. diabetologii, dostosowane do czasu spożywania posiłków oraz sposobu leczenia.
Należy pamiętać o ustawieniu daty i godziny w glukometrze przed pierwszym pomiarem (zgodnie z informacją podaną w instrukcji obsługi).
Prawidłowe przeprowadzenie badania poziomu glukozy:
1. Dokładne umycie oraz wysuszenie rąk
Nie należy dezynfekować miejsca planowanego nakłucia. Zawsze należy umyć ręce ciepłą wodą z użyciem mydła. Aby usprawnić przepływ krwi warto masować opuszki palców (ułatwi to uzyskanie kropli prawidłowej wielkości). Dłonie trzeba dokładnie wytrzeć, aby próbka krwi nie została rozcieńczona wodą.
2. Przygotowanie nakłuwacza
W nakłuwaczu należy umieścić jednorazowy lancet oraz wybrać głębokość nakłucia. Urządzenie jest gotowe do wykonania nakłucia po odciągnięciu końcówki nakłuwacza.
3. Włożenie paska testowego do glukometru
Pasek testowy należy umieścić w glukometrze zgodnie z informacjami zawartymi w instrukcji obsługi glukometru. Po chwili pojawi się informacja o gotowości urządzenia do użycia.
4. Nakłucie palca
Do wymasowanej, bocznej części opuszki palca należy przyłożyć nakłuwacz i dociskając go odciągnąć przycisk napinający.
Kciuk i palec wskazujący służą do chwytania, nie należy ich nakłuwać.
5. Prawidłowe uzyskanie próbki krwi
Krew powinna wypłynąć samoistnie. Dzieje się tak, gdy opuszek palca jest wymasowany, a głębokość nakłucia dobrana odpowiednio do grubości skóry. Podczas wyboru glukometru warto zwrócić uwagę jakiej wielkości próbka krwi wymagana jest do badania. Większość osób nie ma problemu z uzyskaniem kropki krwi poniżej 1 mikrolitra (µl), dlatego warto brać pod uwagę glukometry spełniające ten warunek (np. glukometr Diagnostic Gold potrzebuje kropli krwi wielkości 0,9 µl, glukometr Abra Smart BT tylko 0,5 µl).
6. Nanoszenie próbki krwi – wykonanie pomiaru
Do nieruchomego, nakłutego palca należy przyłożyć pasek testowy umieszczony w glukometrze. Gdy okno kontrolne zostanie wypełnione odpowiednią ilością krwi, na ekranie glukometru rozpocznie się odliczanie. W tym momencie można odsunąć pasek testowy. Miejsce nakłucia trzeba przetrzeć i zabezpieczyć wacikiem. Wynik pomiaru pojawi się na ekranie glukometru po zakończeniu odliczania. Zostanie on także automatycznie zapisany w pamięci urządzenia.
7. Zapisanie wyniku pomiaru w dzienniczku
Wynik badania poziomu glikemii należy zapisać w papierowym lub elektronicznym dzienniczku samokontroli.
Zespół stopy cukrzycowej jest skutkiem niewyrównanej metabolicznie cukrzycy. Objawia się infekcją, owrzodzeniem, destrukcją głębokich tkanek stopy z zanikiem czucia (neuropatią) oraz chorobami naczyń obwodowych (niedokrwienie, miażdżyca). Zmiany te zlokalizowane są w kończynach dolnych, poniżej kostek. Grzybicy nie należy lekceważyć. To jeden z rodzajów infekcji często występującej u chorych na cukrzycę. Jeżeli zlokalizowana jest na stopie (paznokcie, przestrzenie międzypalcowe), przyspiesza lub bywa pierwotną przyczyną powstania owrzodzeń.
Czynniki ryzyka zespołu stopy cukrzycowej:
1. Neuropatia obwodowa
2. Zmiany niedokrwienne tętnic kończyn dolnych
3. Zniekształcenie stóp i/lub obecność modzeli
4. Długotrwały ucisk na stopy
5. Niewłaściwe obuwie
6. Niewłaściwa higiena stóp lub jej brak
7. Ograniczona ruchomość stawów
8. Niekontrolowana hiperglikemia
9. Brak wiedzy ze strony chorego
10. Długi czas trwania cukrzycy; podeszły wiek pacjenta
11. Dyslipidemia (nieprawidłowa gospodarka tłuszczowa);
12. Niewyrównane nadciśnienie tętnicze
13. Zaburzenia widzenia, ślepota; przewlekła choroba nerek;
14. Alkoholizm, nikotynizm
Objawy świadczące o zmianach w obwodowym układzie nerwowym i naczyniach krwionośnych (występują samoistnie i najczęściej w spoczynku lub nocą)
- przeszywające, kłujące, piekące bóle stóp
- mrowienie, uczucie stąpania po drobnych kamieniach (parestezje)
- kurcze mięśni łydek (szczególnie nocą)
- zaburzenia chodu (wrażenie stąpania po czymś miękkim)
- pieczenie, drętwienie
- nadwrażliwość na dotyk oraz nieodczuwanie bólu
- zaburzenie czucia (objaw „skarpetek” i „rękawiczek”)
- nadmierne marzniecie stóp
- suchość skóry stóp (zwiększona podatność na pękanie)
- brak wyczuwalnego tętna na tętnicy grzbietowej stopy
- ból w łydkach (tzw. chromanie przestankowe)
- utrudnione gojenie się ran (ograniczony dopływ krwi do tkanek stóp)
Jak powstaje owrzodzenie w zespole stopy cukrzycowej?
- zmiany naczyniowe
- makroangiopatia
- mikroangiopatia
- neuropatia czuciowa ruchowa autonomiczna
- owrzodzenie
- bezpośredni czynnik
Makroangiopatia - zmiany naczyniowe dużych naczyń krwionośnych
Mikroangiopatia - zmiany naczyniowe małych naczyń krwionośnych
Neuropatia czuciowa - utrata czucia dotyku, bólu, temperatury
Neuropatia ruchowa - osłabienie siły mięśniowej i czucia wibracji
Neuropatia autonomiczna - suchość skóry, pęknięcia, przecieki tętniczo-żylne
Bezpośredni czynnik - uraz mechaniczny, termiczny, ucisk, infekcja
Podział zespołu stopy cukrzycowej:
50% stopa cukrzycowa neuropatyczna
30% stopa cukrzycowa mieszana
20% stopa cukrzycowa naczyniowa
Zespół stopy cukrzycowej ma około 12% pacjentów.
Nieleczony zespół stopy cukrzycowej:
- deformacje (zniekształcenia)
- utrata funkcji podporowych
- przewlekłe i trudne do wyleczenia stany zapalne kości
- zmiany martwicze
- zmiany zgorzelinowe
- amputacja
- inwalidztwo
- przedwczesny zgon
Prawidłowe leczenie zespołu stopy cukrzycowej jest interdyscyplinarne, kosztochłonne, czasochłonne, zazwyczaj przynosi dobre efekty i zmniejsza liczbę amputacji 75-90%
W przypadku leczenia interdyscyplinarnego wymagana jest współpraca wielu specjalistów (lekarzy diabetologów, edukatorów ds. diabetologii, internistów, neurologów, chirurgów naczyniowych, ortopedów, kardiologów, nefrologów, dietetyków, pielęgniarek, podiatrów, rehabilitantów, psychologów, szewców) i wielu metod postępowania.
Wielodyscyplinarne leczenie zespołu stopy cukrzycowej:
1. Wyrównanie metaboliczne cukrzycy (insulinoterapia; doustne leki regulujące glikemię, dopuszczalne tylko przy prawidłowym wyrównaniu metabolicznym)
2. Odciążenie stopy (but odciążający stopę, specjalistyczne obuwie, wkładki terapeutyczne, kule, wózek inwalidzki, opatrunek gipsowy obejmujący stopę i podudzie (total contact cast), pobyt w łóżku):
3. Antybiotykoterapia (doustna lub dożylna)
4. Zabiegi chirurgiczne (usuwanie martwiczych tkanek, drenaż, nacinanie)
5. Zabiegi chirurgii naczyniowej, wewnątrznaczyniowej, hybrydowe
6. Zabiegi podiatryczne (opracowywanie ran, opatrunki klasyczne, terapia zapewniająca wilgotne środowisko ran)
7. Inne (przeszczepy skórne, czynniki wzrostu, preparaty ludzkiej skóry, komora hiperbaryczna, leczenie podciśnieniem, leczenie poprawiające ukrwienie, treningi marszowe)
Zalecenia Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego w zakresie prewencji Zespołu Stopy Cukrzycowej:
Zalecenie 1:
Systematyczna edukacja w zakresie właściwej i bezpiecznej pielęgnacji oraz higieny stóp i zapobiegania owrzodzeniom
Zalecenie 2:
Regularne zabiegi podiatryczne, usuwanie modzeli i hiperkeratozy (nadmierne rogowacenie naskórka)
Zalecenie 3:
Systematyczne badanie stóp w kierunku zaburzeń czucia i niedokrwienia
Zalecenie 4:
Edukacja i systematyczne leczenie dotyczące innych czynników ryzyka, takich jak
palenie tytoniu, nadwaga, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia lipidowe (nieprawidłowe cholesterole), niewyrównanie metaboliczne cukrzycy
Zalecenie 5:
Noszenie obuwia (wkładek) dostosowanego do kształtu stopy oraz odpowiednich skarpet (z naturalnego tworzywa)
Zalecenie 6:
Wczesne wykrywanie i leczenie niedokrwienia kończyn
Częstotliwość badań stóp wykonywanych przez Personel Medyczny według zaleceń PTD
- minimum 1 raz w roku u każdej osoby z rozpoznaną cukrzyca
- co 6 miesięcy u osób z rozpoznaną neuropatią cukrzycową
- co 3 miesiące u osób z rozpoznaną neuropatią cukrzycową oraz z objawami choroby naczyń obwodowych
- co 3 miesiące u osób ze zniekształceniami stóp
- co 1-3 miesiące u osób z przebytym owrzodzeniem
Badanie stóp osób chorujących na cukrzycę wykonane przez Personel Medyczny:
1. Badanie czucia wibracji-dysfunkcja (uszkodzenie) czucia wibracji to jeden z pierwszych objawów neuropatii cukrzycowej - wykonywane jest za pomocą kamertonu lub stroika ze skalą 128Hz Rydel-Seiffera wytwarzającego drgania
2. Badanie czucia bólu oraz czucia lekkiego dotyku i nacisku - za pomocą tępo zakończonej igły do badania odczuwania bólu i włókna monofilament o nacisku 10g.
3. Badanie czucia temperatury - za pomocą przyrządu do badania czucia temperatury.
4. Ocena mikrokrążenia - palpacyjna ocena tętna na tętnicach grzbietowych stóp oraz badanie wskaźnika kostka-ramię.
5. Wizualna ocena deformacji stóp, stanu skóry i paznokci.
6. Ocena wydzielania potu za pomocą plastrów do oceny stanu potliwości podeszwy stóp.
Oraz inne specjalistyczne badania stóp np. bateria Ewinga, test sudometryczny, ilościowe badanie czucia, biopsja skórna nerwu, ilościowa ocena czucia wibracji (neurotensjometr), ilościowa ocena siły mięśniowej (dynamometr), badanie elektrofizjologiczne przewodnictwa nerwowego (ncv), elektroneurografia (eng), elektromiografia (emg).
Podstawą w zapobieganiu Zespołu Stopy Cukrzycowej jest samokontrola i samopielęgnacja.
1. Mycie stóp – codziennie, a w razie potrzeby częściej (stopy muszą być zawsze czyste i suche) „szarym” mydłem lub emulsją o pH 5,5, zawierającą składnik antyseptyczny (w przypadku mikrourazów lub zmian na stopie); stopy wytrzeć miękkim ręcznikiem
• stopy należy myc w letniej wodzie przez 2-3 minuty (nie moczyć zbyt długo)
• osuszać należy dokładnie, szczególnie zwracając uwagę na przestrzenie miedzy palcami
• nigdy nie należy myć stóp w gorącej wodzie
2. Nawilżanie, natłuszczanie i/lub osuszanie stóp - codziennie, a w razie potrzeby częściej (skóra stóp powinna być zawsze odpowiednio nawilżona, natłuszczona oraz sucha); preparatami zawierającymi olej konopny do skóry suchej i wrażliwej, preparatami z zawartością maks. 25% mocznika w przypadku bardzo suchej skóry i modzeli; preparatami z 10% zawartością mocznika w przypadku bardzo cienkiej i delikatnej skóry oraz stopy cukrzycowej o podłożu naczyniowym
• należy zawracać szczególną uwagę, aby skóra stóp była zawsze miękka
• w przestrzeniach między palcami nie należy pozostawiać resztek kremu ani talku podczas osuszania
• talk należy stosować przy nadmiernej potliwości stóp
3. Codzienne oglądanie stóp – należy dokładnie oglądać całe stopy - grzbiety, podeszwy, przestrzenie między palcami, zwracając uwagę na wszelkie zmiany, zabarwienia, uszkodzenia skóry, np.: otarcia, zranienia, zrogowacenie naskórka, zniekształcenia, np.: palce młoteczkowate
• osoby noszące okulary korekcyjne powinny oglądać stopy w okularach
• aby dokładnie obejrzeć stopy, również od strony podeszwowej, można poprosić o to bliską osobę lub użyć do tego celu lusterka położonego na podłodze
4. Skracanie paznokci (średnio raz w miesiącu lub w razie potrzeby) - paznokcie powinny być zawsze krótkie (ale nie za krótkie, by chroniły opuszkę palca) i skrócone „na prosto”
• paznokcie należy skracać używając papierowego pilnika
• należy zachować jeden kierunek piłowania
• do piłowania używać papierowego pilnika
5. Ścieranie zgrubiałego naskórka (średnio raz w miesiącu lub w razie potrzeby)– należy dbać, aby na stopach nie było zgrubiałego naskórka
• zgrubiały naskórek (szczególnie pojawiający się na pietach i paluchach) należy systematycznie ścierać na sucho (nie należy przed tym moczyć stóp)
• nigdy nie należy stosować ostrych przyborów i preparatów złuszczających
6. Samodzielna ocena wydzielania potu (średnio raz w miesiącu) – należy sprawdzać prawidłowość wydzielania potu
• aby wcześnie rozpoznać zmniejszenie lub zanim potliwości należy dokonać prostego testu z użyciem plastrów do oceny potliwości podeszwy stóp
7. Usuwanie modzeli/odcisków – wyłącznie w gabinecie podologicznym lub kosmetologicznym (nie należy usuwać ich samodzielnie, należy zwrócić się do osoby profesjonalnie zajmującej się pielęgnacją stóp)
• samodzielne usuwanie modzeli i odcisków zwiększa ryzyko powstania zespołu stopy cukrzycowej
• nie należy stosować maści ani płynów na odciski i innych drażniących środków chemicznych
• częstotliwość wykonywania – w razie potrzeby
8. Zaopatrzenie mikrourazów – wykonywanie w razie potrzeby
• stosowane opatrunki powinny być aseptyczne
• zestaw „pierwszej pomocy” do aseptycznego opatrywania mikrourazów (środek aseptyczny, jałowe gaziki, bandaż)
9. Dobór skarpet i rajstop (należy je zmieniać codziennie)– powinny zapewniać oddychanie skóry stóp oraz nie utrudniać przepływu krwi i limfy
• skarpety, rajstopy czy pończochy powinny być wykonane z naturalnego włókna, nie mogą posiadać uciskowych ściągaczy
• nie należy nosić skarpet elastycznych ani pończoch samonośnych
• poleca się skarpety: bezuciskowe, bezszwowe, antybakteryjne, antygrzybicze, z jonami srebra, z naturalnego jedwabiu, z przędzy bambusowej, z tlenkiem cynku, z wyciągiem z alg, z wełną z merynosów
10. Dobór obuwia (musi być wygodne i dobrane starannie)
• idealnie jeżeli są to buty rekomendowane dla osób chorujących na cukrzycę
• buty powinny być z miękkiej skóry, głębokie, z szerokimi noskami, na twardej
podeszwie
• nie należy sznurować butów zbyt mocno
• nie należy nosić butów na gołą stopę
• nigdy nie należy chodzić boso, zwłaszcza po plaży i na działce
• każdorazowo przed włożeniem butów należy sprawdzić, czy nie ma w nich drobnych przedmiotów (np. kamyczek) oraz czy wyściółka nie jest zawinięta
• buty należy kupować zawsze po południu, nigdy rano
11. Codzienne ćwiczenia stóp – wzmacniają mięśnie nóg i wspomagają krążenie krwi
• ćwiczenia powinny być dobrane indywidualnie
• przykładowy zestaw ćwiczeń stóp zamieszczony poniżej
Przed rozpoczęciem ćwiczeń należy przyjąć pozycję siedzącą na krześle, bez opierania się plecami, nogi ustawić w lekkim rozkroku
Ćwiczenie 1:
Należy naprzemiennie zginać palce stóp jednocześnie nie odrywając pięt od podłogi.
Ćwiczenie 2:
Stopy należy oprzeć o podłogę, a przednie części stóp podnosić do góry i opuszczać w dół.
Ćwiczenie 3:
Stopy należy oprzeć na palcach, a pięty podnosić do góry i opuszczać w dół.
Ćwiczenie 4:
Stopy należy oprzeć na piętach, a przednimi częściami stóp należy zataczać kółka.
Ćwiczenie 5:
Stopy oprzeć należy na palcach, a piętami zataczać kółka.
Ćwiczenie 6:
Siedząc na krześle, nogi należy wyprostować, stopy zginać w kierunku kolan i prostować naprzemiennie.
Ćwiczenie 7:
Bosymi stopami należy zgnieść gazetę w kulę, następnie wyprostować i porwać na drobne kawałeczki.
Ćwiczenie 8:
Nogę należy wyprostować, lekko unieść do góry i zataczać kółeczka raz w prawą, raz w lewą stronę.
Ćwiczenie 9:
Należy stanąć w lekkim rozkroku i naprzemiennie wspinać się na palce, a następnie na pięty.
Ćwiczenie 10:
Przejść 20 kroków na palcach i 20 kroków na piętach, 20 kroków na zewnętrznej krawędzi podeszwy i 20 kroków na krawędzi wewnętrznej.
W zapobieganiu powikłaniom cukrzycy, w tym zespołowi stopy cukrzycowej, należy pamiętać o odpowiednim odżywianiu.
PODSTAWOWE ZASADY ODŻYWIANIA I AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ OSÓB CHORUJĄCYCH NA CUKRZYCĘ POWIKŁANĄ ZESPOŁEM STOPY CUKRZYCOWEJ
1. Dzienne zapotrzebowanie energetyczne ustalone indywidualnie.
2. Prawidłowy podział kalorii na poszczególne posiłki.
3. Regularne spożywanie 4/5 posiłków w ciągu dnia, co ok. 3 godziny.
4. Nie należy podjadać miedzy posiłkami. Nie łączyć dwóch posiłków w jeden.
5. Należy dbać o odpowiednią podaż węglowodanów, tłuszczy, białek, błonnika, witamin i mikroelementów.
6. Warzywa najlepiej spożywać do każdego posiłku.
7. Owoce spożywać w postaci nieprzetworzonej, przed godzina 16.00 i w trakcie posiłku.
8. Produkty zbożowe powinny być pełnoziarniste (jeżeli nie ma innych wskazań)
9. Codziennie należy spożywać nabiał, najlepiej w postaci jogurtu, kefiru, maślanki, twarogu.
10. Tłuszcze zwierzęce powinno się zastępować tłuszczami roślinnymi jednocześnie pamiętając o ograniczeniu ilościowym.
11. Spożycie mięsa należy ograniczyć, zastępując je rybami, jajami lub nasionami roślin strączkowych.
12. Należy unikać słodyczy i cukrów dodanych, napojów gazowanych i soków.
13. Sól należy ograniczyć w znacznym stopniu, potrawy można doprawiać ziołami.
14. Należy dbać o prawidłowe nawodnienie organizmu (ok. 2 litrów płynów dziennie).
15. Alkohol, papierosy i inne używki należy odstawić.
16. Indywidualnie dostosowana aktywność fizyczna powinna odbywać się minimum 15 minut tygodniowo.
WĘGLOWODANY
Powinny stanowić główne źródło energii wszystkich osób chorujących na cukrzycę
Spożywać należy węglowodany złożone, o niskim indeksie glikemicznym, które nie powodują nagłego wzrostu stężenia glukozy we krwi, pozwalając utrzymać glikemię na właściwym poziomie, zapobiegając występowaniu hipo i hiperglikemii.
Węglowodany proste, wywołujące znaczne wahania glikemii, należy ograniczyć do minimum, gdyż mogą z czasem powodować wystąpienie przewlekłych powikłań cukrzycy (w tym zespół stopy cukrzycowej).
BIAŁKA
Niedobór białka w diecie może prowadzić do znacznego obniżenia odporności oraz zwiększonego ryzyka wystąpienia powikłań cukrzycy.
Pełnią w organizmie wiele ważnych funkcji (służą do budowy i regeneracji tkanek, są podstawowym składnikiem krwi, licznych enzymów, pełnią rolę nośnika niektórych witamin i składników mineralnych, biorą udział w regulacji ciśnienia krwi i procesów odpornościowych).
Należy dostarczać organizmowi zarówno białko pochodzenia zwierzęcego, jak i roślinnego, najlepiej w stosunku 1:1.
TŁUSZCZE
Obok węglowodanów, powinny być głównym źródłem energii.
Korzystne dla zdrowia właściwości mają kwasy tłuszczowe wielonienasycone (PUFA), które wpływają na obniżenie stężenia LDL - cholesterolu we krwi, zmniejszają ryzyko wystąpienia powikłań ze strony układu krążenia oraz zapewniają właściwy stan skóry, co ma znaczenie w zapobieganiu i leczeniu zespołu stopy cukrzycowej.
Tłuszcze nasycone powinny być znacznie ograniczone, ponieważ zwiększają stężenie cholesterolu frakcji LDL we krwi, co może prowadzić m.in. do miażdżycy oraz zawału mięśnia sercowego.
WITAMINY Z GRUPY B
B1 - Benfotiamina to rozpuszczalna w tłuszczach forma witaminy B1 (tiaminy). Łatwiej przenika do struktur nerwowych (zapewniając sprawność funkcjonowania komórek nerwowych) oraz uszkodzonych w przebiegu cukrzycy naczyń i narządów. Blokuje procesy glikacji, poprzez które podwyższone stężenia glukozy powodują uszkodzenie tkanek i narządów. Szczególnie zalecana jest w leczeniu i profilaktyce neuropatii cukrzycowej. Przynosi ulgę w uporczywych dolegliwościach oraz poprawia komfort życia pacjentów. Zapobiega powstawaniu zespołu stopy cukrzycowej.
B1, B2, B7 - Wpływają na metabolizm komórkowy i pełnią role m.in. kofaktorów enzymów. Biorą udział w przemianie węglowodanów, białek (wit. B1 i B2) i tłuszczów (biotyna - wit. B7). Umożliwiają prawidłowe funkcjonowanie wszystkich komórek, w szczególności układu nerwowego i mózgu.
B12 - Witamina B12 - zapobiega chorobom układu krążenia. Niedobór przyczynia się m.in. do rozwoju niedokrwistości, schorzeń układu nerwowego oraz do postępującego osłabienia i zmęczenia. Na niedobór witaminy B12 narażone są osoby przyjmujące metforminę.
- mleko, produkty mleczne,
- jaja
- mięso, przetwory mięsne
- ryby
- nasiona roślin strączkowych
- drożdże
KWAS ALFA-LIPONOWY (ALA)
Wiąże toksyczne związki metali i usprawnia ich usuwanie z organizmu. Bierze udział w regeneracji utlenionych białek, uszkodzonych lipidów i kwasów DNA. Stosuje się go w zapobieganiu oraz leczeniu zaburzeń czucia w polineuropatii cukrzycowej.
Zwiększa insulinowrażliwość. Pozytywnie oddziałuje na metabolizm w komórkach nerwowych. Jest silnym antyoksydantem – neutralizuje wolne rodniki.
Korzystnie wpływa na gospodarkę węglowodanową i lipidową. Obniża stężenie szkodliwych triacylogliceroli w komórkach beta trzustki.
Związek należący do grupy nasyconych kwasów tłuszczowych. Działa podobnie jak witaminy. Wpływa na wiele procesów metabolicznych zachodzących w ustroju. Usprawnia pracę układu krążenia i mięśni.
- orzechy włoskie
- siemię lniane
- oleje roślinne
WITAMINY C, E I PROWITAMINA A
Ograniczają rozwój neuropatii cukrzycowej.
Ograniczają rozwój późnych powikłań cukrzycy hamując rozwój miażdżycy, zmniejszając ryzyko rozwoju choroby niedokrwiennej serca, ograniczając rozwój procesów degeneracyjnych w narządzie wzroku.
Unieszkodliwiają wolne rodniki, które sprzyjają rozwojowi nowotworów, miażdżycy, procesów zapalnych, choroby Alzheimera.
Stosowane są w profilaktyce chorób cywilizacyjnych.
Posiadają działanie antyoksydacyjne. Hamują procesy starzenia komórek.
- marchew
- dynia
- brzoskwinia
- morela
- kiwi
- papryka czerwona
- natka pietruszki
- brokuły
- migdały
- orzechy laskowe
- nasiona dyni i słonecznika
- olej słonecznikowy
- olej rzepakowy
WITAMINA D
Wpływa na funkcjonowanie m.in. komórek β wysp trzustkowych oraz wydzielanie insuliny.
Odpowiednia podaż może zmniejszać ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2 (syntetyzowana po ekspozycji na promienie słoneczne).
¬SKŁADNIKI MINERALNE MAJĄCE WPŁYW NA ZAPOBIEGANIE POWIKŁANIOM CUKRZYCY, ZESPOŁOWI STOPY CUKRZYCOWEJ:
1. W cukrzycy szczególną uwagę należy zwrócić na chrom, cynk i żelazo (mikroelementy) oraz magnez i wapń (makroelementy).
2. Składniki te muszą być dostarczone do organizmu wraz z pożywieniem.
3. Biorą udział w procesach przemiany materii, w metabolizmie witamin, wytwarzaniu i regeneracji składników komórek, procesach aktywacji przemian biochemicznych, regulują procesy hormonalne i enzymatyczne.
4. Niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu.
CYNK
- odgrywa ważną rolę w metabolizmie komórkowym
- bierze udział w regulacji syntezy białek i węglowodanów
- chroni komórki przed szkodliwym działaniem wolnych rodników tlenowych
- poprawia funkcjonowanie insuliny
- wykazuje działanie immunostymulujące
Mięso, mleko i jego przetwory, wątroba, jaja, produkty zbożowe z pełnego przemiału.
ŻELAZO
- jest składnikiem hemoglobiny
- niedobór żelaza wywołuje niedokrwistość
- chroni przed działaniem wolnych rodników
- to niezbędny składnik do prawidłowego wzrostu i rozwoju oraz regeneracji tkanek
- występowanie niedokrwistości w cukrzycy wiąże się z większym ryzykiem rozwoju powikłań, takich jak nefropatia, retinopatia i niewydolność serca
- stymuluje odporność
Podroby, przetwory mięsne z krwią, ryby, orzechy, rośliny strączkowe.
MAGNEZ
- reguluje metabolizm węglowodanów i wytwarzanie energii
- działa pozytywnie zwłaszcza na układ sercowo-naczyniowy, mięśniowy i nerwowy
- niedobór może spowodować m.in. insulinooporność, zaburzenia nerwowe, zaburzenie snu, osłabienie, depresję, skurcze mięśni
- wpływa na funkcjonowanie wielu układów i narządów w organizmie
- stężenie magnezu w komórkach jest regulowane przez insulinę
Kasza gryczana, kakao, zielone części roślin, kiełki zbóż, nasiona roślin strączkowych.
WAPŃ
- jest niezbędny w procesie wydzielania insuliny
- od jego obecności zależy właściwa odpowiedź komórek trzustki na wzrastające stężenie cukru we krwi
Mleko i jego przetwory, fasola biała, soja, jarmuż, migdały, mak, otręby pszenne
CHROM
- bierze udział w procesach metabolicznych
- bierze udział w ochronie komórek przed wolnymi rodnikami
- wpływa na prawidłowe funkcjonowanie układu immunologicznego
Orzech brazylijski, rośliny strączkowe, czosnek, nabiał, podroby, ryż, ryby morskie.
Należy pamiętać, że BEZ OGRANICZEŃ NIE ZNACZY BEZ ZASAD.
Opracowanie merytoryczne:
mgr Małgorzata Pietrzak – Brzoznowska, dietetyk, psychodietetyk, edukator ds. diabetologii, fundator Fundacji Setebaid
Mazurskie Centrum Edukacji i Specjalistycznej Opieki Medycznej DIA.MED w Ełku
Fundacja Setebaid
Diagnosis S.A.
W sytuacji zagrożenia epidemicznego konsultacje telemedyczne stają się koniecznością. Kontakt z lekarzem bez wychodzenia z domu traktowany jest jako jedno z narzędzi walki z koronawirusem. Konsultacje telemedyczne coraz częściej doceniane są także przy rozwiązywaniu innych problemów zdrowotnych.
Jesteś pacjentem i zastanawiasz jak odbywa się zdalna konsultacja? Pobierz bezpłatny poradnik dla Pacjenta (kliknij), z którego dowiesz się:
Jesteś lekarzem i szukasz informacji na temat podstawowych zasad udzielania świadczeń telemedycznych? Zapoznaj się z bezpłatnym poradnikiem dla lekarza (kliknij), z którego dowiesz się:
Poradniki zostały przygotowane przez Fundację Telemedyczna Grupa Robocza w gronie czołowych krajowych ekspertów z zakresu e-zdrowi oraz objęte patronatem m.in. Ministra Zdrowia, Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia, Rzecznika Praw Pacjenta, Naczelnej Izby Lekarskiej, Izby Gospodarczej „FARMACJA POLSKA”, Polskiej Federacji Szpitali, Forum e-Zdrowia, Komisji Informatyki i Telemedycyny Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego oraz Sekcji Elektrokardiologii Nieinwazyjnej i Telemedycyny Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego
Zgodnie z zaleceniami PTD z 2019 r „wysiłek fizyczny — ze względu na wielokierunkowe korzyści, jakie przynosi jego wykonywanie — jest integralną częścią prawidłowego, kompleksowego postępowania w leczeniu cukrzycy”[1]. Należy jednak przestrzegać kilku zasad:
- nie należy ćwiczyć na czczo (najlepiej, aby wysiłek rozpoczynać 2 godziny po lekkim posiłku)
- początkowa aktywność fizyczna powinna być umiarkowana i dostosowana do możliwości pacjenta
- optymalne efekty przynosi regularny wysiłek fizyczny, podejmowany najlepiej codziennie (ewentualnie co 2-3 dni)
- przed rozpoczęciem ćwiczeń należy wykonać 5-10 min rozgrzewkę o niskiej intensywności, po zakończeniu zaś 5-10 min ćwiczenia wyciszające
- należy zapobiegać odwodnieniu organizmu oraz nie dopuszczać do wystąpienia uczucia pragnienia
- wybierając się na trening lub spacer trzeba mieć ze sobą łatwo przyswajalne węglowodany, na wypadek spadku poziomu glukozy we krwi
- ćwiczyć należy w wygodnym obuwiu, pamiętając o pielęgnacji stóp oraz ryzyku ich uszkodzenia podczas wysiłku
- zalecany wysiłek fizyczny powinien powodować przyspieszony oddech oraz bicie serca, ale jedynie do momentu, kiedy można swobodnie rozmawiać (należy unikać zadyszki)
- nie wolno ćwiczyć w czasie przeziębienia, infekcji, stanu zapalnego, gorączki, grypy lub pogorszonego samopoczucia
O tym każdy cukrzyk powinien pamiętać:
- kontroluj glikemię przed i po zakończeniu treningu
- w przypadku pogorszenia samopoczucia zmierz poziom cukru także w trakcie treningu
- nie trenuj bezpośrednio po posiłku lub podaniu insuliny (odczekaj przynajmniej godzinę)
- przerwij aktywność natychmiast, gdy poczujesz się źle lub zaczniesz podejrzewać, że możesz mieć hipoglikemię
- dbaj o odpowiednie nawodnienie organizmu (wskazane jest picie wody; unikaj napojów izotonicznych oraz soków, które zawierają cukier i mogą spowodować hiperglikemię)
- uważnie obserwuj swoje stopy, zwłaszcza po treningu; ćwicz tylko w wygodnym, sportowym obuwiu
- zawsze miej przy sobie przekąskę na wypadek spadku poziomu glukozy.
Osoby chorujące na cukrzycę typu I, po uzyskaniu pozytywnej opinii diabetologa do uprawiania wybranej dyscypliny sportu, szczególną uwagę powinny zwrócić na optymalne glikemie zarówno przy rozpoczęciu, jak i w trakcie uprawiania sportu, które zgodnie z zaleceniami PTD 2019:
- dla wysiłku tlenowego (aerobowego) powinny mieścić się w przedziale 126-180 mg/dl
- dla wysiłku beztlenowego (siłowego) powinny mieścić się w przedziale 90-180 mg/dl
Od czego zacząć?
Przede wszystkim nie powinno się zaczynać od intensywnych ćwiczeń, jeśli dotychczas prowadziło się siedzący tryb życia. Aktywność należy zwiększać stopniowo. Warto zacząć od 15-minutowego spaceru, odbywanego coraz bardziej energicznym krokiem. Po kilku dniach można wydłużyć czas spaceru o kilka minut. Docelowo najkorzystniej, aby trwał on co najmniej pół godzinny, a najlepiej godzinę. Porównywalną formą aktywności jest spokojna przejażdżka rowerowa. Warto zadbać, aby aktywność dostosowana była zarówno do pory roku, jak i trybu życia. Korzystne i motywujące może okazać się wybranie różnego rodzaju wysiłku fizycznego na poszczególne dni tygodnia.
Kolejny krok to systematyczność. Nie spodziewajmy się zadowalających efektów, jeśli jej nie przestrzegamy. Zaleca się, aby umiarkowany wysiłek fizyczny (trwający 30 minut) odbywał się każdego dnia tygodnia, minimalnie cztery razy w tygodniu. Warto zaplanować sobie harmonogram ćwiczeń z wyprzedzeniem i trzymać się ustalonego grafiku. W tym celu można prowadzić dzienniczek aktywności, który będzie przypominał o zbliżającej się aktywności oraz motywował do przestrzegania ustalonego planu.
Warto zadbać o odpowiedni ubiór, najlepiej dedykowany osobom uprawiającym sport, czyli odprowadzający wilgoć na zewnątrz i pozwalający skórze oddychać. Strój musi być wygodny i na tyle luźny, aby nie powodował obtarć oraz odparzeń skóry.
Nie należy zapominać o rozgrzewce oraz ćwiczeniach wyciszających na zakończenie treningu. Każde z nich powinny trwać ok. 10 minut.
Pielęgnacja stóp a wysiłek fizyczny
Każdy cukrzyk powinien pamiętać o tym, że powikłania cukrzycy mają wpływ na upośledzone odczuwanie drobnych otarć i skaleczeń. Niezauważone w porę , ze względu na utrudnione gojenie, mogą prowadzić do poważnych problemów. Cukrzyca sprzyja także rozwojowi zakażeń grzybiczych, niezbędna jest więc odpowiednia higiena. Obuwie do ćwiczeń powinno być wygodne i miękkie, najlepiej dedykowane do uprawiania konkretnego sportu, jak aerobik czy bieganie. Warto zaopatrzyć się w odpowiednie skarpetki, które zabezpieczą skórę przed odparzeniem. Bezpośrednio po wysiłku stopy należy umyć w wodzie o temperaturze 37°C i dokładnie je osuszyć, ze szczególnym uwzględnieniem przestrzeni międzypalcowych. Po każdym treningu powinno się również obejrzeć stopy, aby upewnić się, że nie doszło do skaleczenia lub otarcia. Pomocne może okazać się lusterko. Wystarczy ułożyć je na ziemi i trzymając nad nim stopę dokładnie obejrzeć jej odbicie. Bardzo ważne jest pilnowanie odpowiedniej długości paznokci, a do ich skracania używać się powinno wyłącznie pilnika.
Ryzyko niedocukrzenia podczas uprawiania sportu
Podczas wysiłku fizycznego dochodzi do zwiększonego wykorzystania glukozy oraz zmniejszenia stężenia cukru we krwi. Aby temu zapobiec nie wolno rozpoczynać ćwiczeń na czczo oraz gdy stężenie cukru we krwi jest niższe niż 100 mg/d. Warto poinformować osoby, które towarzyszą w spacerze/treningu o chorobie, aby potrafiły one w porę zareagować i udzielić pomocy. Należy obserwować swój organizm i zwracać uwagę na wszelkie niepokojące symptomy.
Objawy powysiłkowego niedocukrzenia krwi:
- przyspieszone tętno
- osłabienie
- senność;
- zawroty głowy
- drżenie mięśni
- ból brzucha
[1] Polskie Towarzystwo Diabetologiczne, Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2019, Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, Diabetologia Praktyczna, rozdział 6, Terapia behawioralna, Zasady podejmowania wysiłku fizycznego, 2019, tom 5, nr 1, s. 17
Cukrzycy towarzyszy spadek odporności, czyli zaburzenie mechanizmów obronnych organizmu. Nieprawidłowy metabolizm glukozy wiąże się z zaburzeniami funkcji leukocytów, czyli białych krwinek odpowiedzialnych za ochronę przed infekcją. Jako podstawowy element układu odpornościowego odpowiadają one za fagocytozę, czyli proces pochłaniania patogenów przez komórki zwane fagocytami. Aby przebiegła ona prawidłowo, niezbędna jest energia pozyskiwana z glikolizy. Niedobór insuliny występujący u cukrzyków wpływa na upośledzenie glikolizy, a w konsekwencji na przebieg fagocytozy. Fagocyty mają w związku z tym obniżoną zdolność neutralizowania działania wirusów, grzybów i bakterii, przez co dochodzi do częstszych i intensywniejszych zakażeń. Pogorszone gojenie się ran wpływa na utrudnienie procesów obronnych organizmu. Cukrzycy powinni więc ze szczególną czujnością dbać o swoje zdrowie.
Z związku z upośledzeniem odporności w cukrzycy bardzo istotna jest regularna kontrola glikemii, zwłaszcza w przypadku infekcji. Ważne jest jak najszybsze rozpoznanie jej źródła oraz wprowadzenie odpowiedniego leczenia. W przypadku diabetyków gorączka utrudnia kontrolę glikemii, nie wolno więc bagatelizować żadnych objawów przeziębienia i grypy. Organizm podczas walki z bakteriami lub wirusami staje się mniej wrażliwy na insulinę, rośnie więc stężenie glukozy we krwi. Do lekarza należy udać się już przy pierwszych objawach infekcji. W przypadku choroby niezbędna może okazać się hospitalizacja oraz wyrównanie cukrzycy w warunkach szpitalnych.
Czy wiesz jak wspomóc swój organizm w walce z infekcjami i stanami zapalnymi?
- zrezygnuj z nikotyny oraz alkoholu - toksyny dostarczane przez te używki do organizmu zaburzają procesy syntezy układu odpornościowego
- ruszaj się – regularna aktywność fizyczna wzmacnia odporność organizmu. Pamiętaj, że ćwiczyć można w domu
- zdrowo się odżywiaj – unikaj przetworzonej żywności, cukru, dbaj o zbilansowaną dietę
- myj często ręce, aby pozbywać się niebezpiecznych bakterii, unikaj jednak stosowania środków dezynfekujących – osoby chorujące na cukrzycę miewają uszkodzoną skórę
- pij dużo wody, unikaj słodzonych napojów oraz kawy
- stres ma bardzo negatywny wpływ na układ odpornościowy – zadbaj o regularne przerwy na odpoczynek oraz wystarczającą ilość snu
Żródła:
1. Zespół Diabetologia Praktyczna, Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2019. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. „Diabetologia Praktyczna”, tom 5, nr 1
2. https://diabetes-education.net/odpornosc-i-cukrzyca-jak-pomoc-cialu/
3. https://portal.abczdrowie.pl/cukrzyca-a-stan-ludzkiej-odpornosci
4. http://diabetologiaonline.pl/diabetyk_cukrzyca2,info,416,0.html
5. https://www.medonet.pl/zdrowie/zdrowie-dla-kazdego,choroby-powodujace-spadek-odpornosci,galeria,1721251.html
6. https://www.zdrowiewpraktyce.pl/zyj-lepiej-z-cukrzyca/uposledzenie-odpornosci-przeciwinfekcyjnej-i-zwiekszenie-ryzyka-zachorowania-na-infekcje-w-cukrzycy-2584.html
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wśród pozostałych globalnych zagrożeń dla zdrowia wskazuje choroby niezakaźne, takie jak cukrzyca, choroby nowotworowe i choroby serca. Odpowiedzialne są one łącznie za ponad 70 proc. zgonów na świecie (ok. 41 mln ludzi, w tym 15 mln w wieku 30-69 lat). WHO wskazuje na pięć głównych czynników ryzyka tych chorób: używanie tytoniu, brak aktywności fizycznej, nadużywanie alkoholu, niezdrowa dieta, zanieczyszczenie powietrza. Jakie znaczenie w przypadku chorób przewlekłych ma ocena stanu zdrowia na odległość?
Telemedycyna w służbie przewlekle chorym
Co oznacza termin „telemedycyna”? To zastosowanie technologii teletransmisyjnych do przekazania danych medycznych do celów diagnostycznych, profilaktycznych oraz terapii. Rozwiązania telemedyczne służyć mają poprawie efektywności systemu opieki zdrowotnej. Tak prowadzona działalność medyczna musi być oczywiście prowadzona równolegle z odpowiednią edukacyjną. „Wykorzystywanie telemedycyny w opiece nad pacjentami zostało dopuszczone przepisami polskiego prawa, jest zgodne z aktualną wiedzą medyczną, a rozwój telemedycyny w ramach systemu ochrony zdrowia jest rekomendowany przez Światową Organizację Zdrowia (WHO)”[1]. Zdalne konsultacje nie mają na celu zastąpienia personelu medycznego, lecz danie mu dodatkowych narzędzi do świadczenia jak najlepszej opieki medycznej. Lekarze coraz chętniej korzystają z tej możliwości, a co na ten temat sądzą pacjenci?
Niemal 90% Polaków chce korzystać z teleporad
Badanie MedFile „Cyfrowa opieka zdrowotna – potencjał zdalnych porad lekarskich w Polsce”[2] daje jasną odpowiedź – ze zdalnej pomocy medycznej chce korzystać prawie 90 procent Polaków. Ponad połowa ankietowanych korzystała z teleporady. Niemal 45% uczestników badania za główną zaletę zdalnej wizyty uznała możliwość udzielenia szybkiej pomocy pacjentowi. Ankietowani wskazywali także na ułatwiony dostęp do lekarza oraz skrócenie czasu oczekiwania na pomoc medyczną. Telemedycyna uznawana jest za najbezpieczniejszą formę kontaktu z lekarzem przez ponad 70% Polaków.
Zalet telemedycyny jest więcej
Zdalna wizyta lekarska umożliwia dostęp do specjalistów osobom np. z obszarów wiejskich. Poszerzenie tego zasięgu w obliczu ograniczonej liczby lekarzy pozwala na zwiększenie ilości pacjentów (często o tych, którzy nie chcieli, bądź nie byli dotychczas w stanie pokonywać wielu kilometrów). Zmniejszenie dystansu pomiędzy lekarzem a pacjentem ma ogromne znaczenie w przypadku osób starszych. Wielu z nich potrzebuje jedynie konsultacji, a ta z powodzeniem może zostać przeprowadzona na odległość, bez konieczności przemierzania trasy do specjalisty. Pacjent korzystający z teleporady unika przebywania w poczekalni, nie naraża się więc na dodatkowe infekcje. Poza oszczędnością czasu wpływa to więc także na ograniczenie kosztów opieki zdrowotnej. Przy obecnym rozwoju urządzeń do domowej diagnostyki wiele osobistych wizyt kontrolnych wydaje się zbędnych. Dzięki wyposażeniu w funkcję Bluetooth, wynik badania można wysłać lekarzowi bez wychodzenia z domu, np. pocztą e-mail.
Szybka diagnoza może uratować życie
Korzystanie z urządzeń do domowej diagnostyki znacznie usprawnia proces diagnozy. Pozwala na dostosowanie terapii oraz prowadzenie jej w domu pacjenta. Osoby obłożnie chore mogą liczyć na stały nadzór, nie narażając się na dodatkowe infekcje. W przypadku nagłego pogorszenia samopoczucia osoby diagnozowanej, wezwany zespół ratowniczy może otrzymać wynik badania jeszcze w drodze do pacjenta. Znacznie skróci to czas potrzebny na postawienie diagnozy i ratowanie życia. Telemedycyna odgrywa dużą rolę u pacjentów w trakcie rekonwalescencji. Umożliwia skrócenie pobytu w szpitalu po przebytym urazie, zabiegu, czy operacji. Odpowiednia profilaktyka przy użyciu urządzeń telemedycznych może skutkować uniknięciem pobytu w szpitalu.
Rozwój telemedycyny jest niezbędny
W świetle dynamicznego wzrostu liczby osób przewlekle chorych, rosnących kosztów opieki zdrowotnej oraz starzejącego się społeczeństwa, rozwój telemedycyny jest nie tylko nieunikniony, ale przede wszystkim niezbędny. Staje się ona coraz powszechniejsza, a zaufanie do tego typu konsultacji deklaruje coraz więcej pacjentów. Telemedycyna jawi się jako szansa na zwiększenie dostępności, poprawę jakości oraz bezpieczeństwa opieki zdrowotnej. Kontakt z lekarzem w postaci telekonsultacji postrzegany jest także jako mniej stresujący. Ograniczenie niekoniecznie uzasadnionych medycznie wizyt, a tym samym skrócenie kolejek do specjalistów to korzyść, którą odczuwa nie tylko personel medyczny, ale także sami pacjenci. Rosnące potrzeby zdrowotne społeczeństwa, przy deficycie kadr medycznych, skutkują szukaniem efektywnych rozwiązań. Najskuteczniejszym już od dłuższego czasu wydaje się być telemedycyna.
[1] http://www.telemedycyna-poradnik.pl/api/file/events/rtgr/poradnik_dla_pacjentow.pdf s. 3
[2] Badanie przeprowadzone we współpracy z Centrum Badawczo-Rozwojowym BioStat® metodą CAWI od 27 do 30 listopada 2019 roku na reprezentatywnej grupie 1001 Polaków
Piśmiennictwo:
Piotrowicz R, Rużyłło W. Telekardiologia, Instytut Kardiologii im. Prymasa Tysiąclecia Stefana Kardynała Wyszyńskiego, Warszawa 2011
https://stronazdrowia.pl/choroby-przewlekle-definicja-i-klasyfikacja-lista-chorob-przewleklych-i-ich-symbole-wg-icd10/ar/c14-14329863
https://www.who.int/news-room/feature-stories/ten-threats-to-global-health-in-2019
https://www.biostat.com.pl/img/UserFiles/Raporty/e-wizyta/biostat_raport_e-wizyta.pdf
http://telemedycyna-poradnik.pl/
http://telemedycyna-raport.pl/#raport
https://www.biostat.com.pl/img/UserFiles/Raporty/pacjenci-w-czasie-koronawirusa/raport_Biostat_22032020.pdf
https://laborant.pl/index.php/telemedycyna-przyszloscia-systemu-ochrony-zdrowia
